Theo các cụ truyền lại, đất công điền tại xứ Viên Ba mà Đức khởi tổ họ Nguyễn Bá được quyền thừa hưởng cách đây mấy trăm năm do Nhà Hồ ban thưởng vì đã có công cứu thuyền nhà vua bị mắc cạn. Trải qua mấy trăm năm họ Nguyễn Bá, làng Cầu Hải từ đời cụ tổ Hồ Thuyền Công đã có nhiều đóng góp với đất nước và quê hương. Trước kia nhà thờ họ được làm quay hướng Nam, gồm 3 gian tiền đường và một gian hậu cung. Năm 2000 con cháu trong dòng họ đã tôn tạo lại, những hiện vật còn lưu giữ là 2 sắc phong niên hiệu Cảnh Hưng thứ 44 (1783) và 2 tấm bia “Nguyễn Tộc thế phá ký”. Nhà thờ họ Nguyễn Bá đã được xây dựng kiên cố gần 100 năm nay, con cháu trong dòng họ quy hoạch và tôn tạo lại khang trang những năm gần đây, hiện tại đang được bảo vệ và phát huy tác dụng các giá trị văn hóa truyền thống.

 

Ngày 14/9/2012 UBND tỉnh Thanh Hóa đã có Quyết định số: 3010/UBND  cấp bằng di tích lịch sử, văn hóa  cấp tỉnh cho nhà thờ họ Nguyễn Bá - nơi thờ tướng quân Nguyễn Bá Lệ.

 

Nguyễn Bá Lệ, thụy là Chất Trực, là tướng giỏi dưới triều Lê Trung hưng thời vua Lê Hiển Tông. Do có nhiều công lao với triều đình, ông được thăng đến Thiên Hộ(1) và được ban kiệt Trung tướng quân(2), hiệu lệnh Tư Kỳ bài tráng sỹ vân kỵ úy thiên hộ trung tuyển. Tuổi già, trở về quê hương, ông luôn lấy điều phúc thiện hòa nhã đối đãi với bà con trong làng, hòa mục hiếu thuận với cha mẹ anh em, có chí hướng cất nhấc kẻ tiệm tiến, cứu giúp kẻ nghèo khó, nâng đỡ kẻ khốn cùng. Nhờ vậy ông đã được anh em làng xóm dòng tộc rất mực tôn quý ngưỡng vọng. Tướng quân Nguyễn Bá Lệ đã để lại cho quê hương, làng nước những chiến công việc làm vinh hiển, lợi nước, thương dân. Điều lành tiếng tốt của ông đáng được lưu truyền, công lao danh vọng của ông vẫn còn mãi vang xa, tấm gương học tập rèn luyện của ông đáng để con cháu noi theo và học tập. Di tích lịch sử, văn hóa nhà thờ họ Nguyễn Bá - nơi thờ tướng quân Nguyễn Bá Lệ được xây dựng trên khuôn viên có diện tích 454m2, phía trước là cánh đồng lúa trải dài bát ngát màu xanh, phía Tây, Tây Bắc và Tây Nam nhà dân ở xen lẫn ruộng ngô, ruộng lạc và rau màu mùa nào thức nấy.

 

Cùng với các họ tộc ở địa phương và trong vùng, những năm gần đây phong trào giáo dục, khuyến học của tộc họ Nguyễn Bá ngày càng phát triển. Quỹ khuyến học họ Nguyễn Bá là một trong những quỹ được xây dựng sớm ở địa phương, đã giúp cho hàng trăm cháu trong họ vượt khó vươn lên học giỏi, nhiều cháu gia đình có hoàn cảnh khó khăn đã tốt nghiệp được ĐH, CĐ.

Suốt chiều dài lịch sử mấy trăm năm dựng nước và giữ nước, cùng với các họ trong xã, ngoài làng, lịch sử phát triển của dòng họ Nguyễn Bá còn lưu tại nhà thờ họ xóm Bắc Sơn, làng Cầu Hải, xã Nga Hải, huyện Nga Sơn - Nơi thờ tự tướng quân Nguyễn Bá Lệ - tiên hiền của họ và nghĩa sỹ của triều đình, được  nhà vua ban tặng các sắc phong. Địa phương và con cháu trong họ càng phấn khởi và tự hào hơn khi được Nhà nước quyết định công nhận nhà thờ họ là Di tích lịch sử và văn hóa. Đây sẽ là điều kiện tốt để bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa mà cha ông để lại. Sẽ tạo đà, tạo thế, tạo niềm tin để địa phương và con cháu trong họ vươn lên.

 

 

---

(1) Thiên Hộ: Chức quan cai quản quân Dũng Hán. Năm Bính Tuất (1406) chiêu mộ những người vâng mệnh làm quân Dũng Hán.

(4) Trung tướng quân: Quan chế Hồng Đức các viên Thiên hộ mới nhận được ban là Kiệt trung tướng quân.