Trong tuyến phòng thủ đường bộ, Huế được bảo vệ bởi 2 tấm lá chắn là đèo Ngang ở phía bắc và đèo Hải Vân ở phía Nam.

Hải Vân quan nằm cách kinh thành Huế 90km, Đèo Hải Vân, là ranh giới tự nhiên của Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng,. Đây là những lô cốt của người Pháp xây dựng sau này.Trong suốt chiều dài lịch sử triều Nguyễn, quan ải nổi tiếng hiểm trở này được xem là cửa ngõ mặt nam của kinh thành Huế. Từ đây có thể bao quát cả 1 vùng biển Đông, bán đảo Sơn Trà của Đà Nẵng và 1 phần của Thừa Thiên Huế. Ngày nay, nơi đây đã trở thành 1 địa điểm thu hút nhiều khách du lịch. Trên đỉnh đèo Hải Vân hiện vẫn còn dấu vết của Hải Vân Quan.Tại đây vẫn còn tấm biển bằng đá trên cửa sau đề “Thiên hạ đệ nhất hùng quan” nghĩa là cửa ải hung vĩ bậc nhất trong thiên hạ. Còn cửa trước là tấm biển đề ba chữ Hải Vân Quan. Từ thông tin trên 2 tấm biển này, có thể biết Hải Vân Quan được xây dựng vào năm 1826 (tức năm Minh Mạng thứ 7). Tuy vậy, bức tường thành của Hải Vân Quan thì không còn nữa.

Thời đó, người ta không thể đi qua đèo mà không có phép của quan trấn thủ Hải Vân.. Bởi triều đình sau đó đã cho xoá sổ tất cả những con đường khác đi qua đèo, cấm cả thuyền bè trên biển, biến Hải Vân Quan thành con đường độc đạo. Mãi sau này, người ta mới xây con đường qua lại khu vực này. Chính vì xác định được vị trí chiến lược của núi Hải Vân mà các vị vua triều Nguyễn đã ra sức củng cố địa bàn này nhằm quản lý chặt chẽ hơn và biến nó trở thành một cứ điểm mạnh trong hệ thống phòng thủ quanh kinh đô Huế.

Năm 1859, sách đại nam thực lục cho biết: quân Pháp “chiếm giữ đồn Chân Sảng, đường ải Hải Vân bị nghẽn vua sai thống chế Nguyễn Trọng Thao sung chức đề đốc quân vụ, đem phó vệ úy là Nguyễn Hợp, quản cơ là Phạm Tân mang 300 lính Tuyển phong đi chống đánh”. Như vậy thời điểm đó chiến tranh đã nổ ra ở núi Chân Sảng, thuộc địa phận dãy Hải Vân; và thành lũy cao điểm Hải Vân trở thành tiền đồn, điểm tập kết quân đội chặn giặc tiến vào kinh đô, góp phần đánh lui quân Pháp ra khỏi Đà Nẵng.Việc phòng thủ kinh đô ở phía Nam không chỉ có Hải Vân Quan. Hệ thống này trải dài từ đây cho đến Lăng Cô ở dưới chân đèo. Vị thế của Hải Vân đặc biệt quạn trọng trong thế liên hoàn chiến lược với các cửa biển khác của kinh đô. Với lợi thế quan trọng này, tại Hải Vân Quan, triều đình cho trang bị ống nhòm để quan sát cả khu vực hải phận rộng lớn, nếu thấy thuyền lạ xâm nhập hải phận sẽ kịp thời cấp báo về kinh thành.